Avrupa’nın sahip olduğu ‘dünyanın en yolcu dostu havacılık sektörü’ ünvanı tehlikede. Brüksel’in, uçuş gecikme tazminatı kurallarını gevşetmeye yönelik teklifleri tartışmaya başladığı belirtilirken, işin arkasında hava yolu şirketlerine yakın lobi gruplarının bulunduğu ifade ediliyor.
Euronews Türkçe’de yer alan habere göre, EU261 olarak bilinen ve 2005 yılından bu yana yürürlükte olan mevcut düzenleme, yolculara seyahatlerinin planlandığı gibi gitmemesi durumunda tazminat ve destek imkanı sağlıyor. Bu kuralların revize edilmesi 2013 yılından bu yana tartışılıyordu ancak Brüksel'in bir kez daha havayolu şirketleri ve lobi gruplarının baskısı altında kalması nedeniyle konu bu hafta yeniden gündeme geldi.
"Yolcuların rahatsızlığı artacaktır"
Halihazırda EU261'in uygulanabilmesi için yolcuların varış noktalarına en az üç saat geç varmaları gerekiyor. Avrupa Birliği Konseyi dönem başkanlığını yürüten Polonya tarafından sunulan yeni bir teklife göre bu süre en az beş saate çıkarılabilir.
"Bu değişiklikler tüketiciler için son derece zararlı olacaktır," diyen Bott & Co'nun uçuş gecikme tazminatı avukatı Coby Benson, mevcut üç saatlik eşiğin havayollarını dakik bir operasyon yürütmeye teşvik ettiğini belirtiyor. Benson "Eşik beş saate çıkarılırsa, havayolları bu uzun gecikmeler için herhangi bir cezayla karşılaşmayacak ve dolayısıyla yolcuların rahatsızlığı artacaktır."ifadelerini kullanıyor.
EU261 nedir ve yolcuları nasıl korur?
Genellikle EU261 olarak anılan 261/2004 sayılı Yönetmelik (EC), uçuş gecikmeleri, iptalleri ve uçağa kabul edilmeme durumlarında hava yolu yolcularının haklarını belirleyen bir Avrupa Birliği düzenlemesi. Seyahat planları ters gittiğinde yolculara tazminat, yardım ve geri ödeme alma hakkı sağlıyor.
EU261, havayolu şirketinin uyruğuna bakılmaksızın bir AB havalimanından kalkan tüm uçuşlar ve bir AB havayolu şirketi tarafından işletiliyorsa AB havalimanlarına varan uçuşlar için geçerli. AB üyesi olmayan havayollarıyla Avrupa'ya giden uçuşları veya Avrupa'da aktarma yapan Avrupa dışı uçuşları kapsamıyor.
Düzenleme tüm üye ülkeler ile İzlanda, Norveç ve İsviçre'yi kapsıyor. Birleşik Krallık, UK261 olarak anılan yasa ile tazminat için aynı kriterleri benimsemiş durumda.
Şu anda yolcular, üç saatten fazla rötar yapmaları, uçuşun kalkışa 14 gün veya daha az süre kala iptal edilmesi ve fazla rezervasyon nedeniyle uçağa kabul edilmemeleri halinde tazminat alma hakkına sahip.
Aşırı hava koşulları, hava trafik kontrol kısıtlamaları, havayolu personelinin dahil olmadığı grevler ve siyasi istikrarsızlık gibi 'olağanüstü durumlar' için tazminat ödenmiyor.
Mevcut düzenleme
Yolcuların aldığı tazminat miktarı gecikmenin uzunluğuna ve uçuşun mesafesine göre değişiyorç. Herhangi bir talep için ödenebilecek azami miktar 600 euro olup, bu miktar 3.500 km'den fazla bir uçuş ve dört saatten fazla bir gecikmeyi kapsıyor.
Almanya'daki Avrupa Tüketici Merkezi (ECC) Başkanı Karolina Wojtal, Euronews Travel'a yaptığı açıklamada, "Tüketiciler için güvenilir ve emniyetli seyahatin önemi, son yaz aylarında yaşanan uçuş kaosu ve koronavirüs pandemisi ile bir kez daha görüldü. Yolcular çok sık iptal edilen ya da ertelenen uçuşlarla karşı karşıya kalıyor." dedi.
Uçuş tazminat şirketi Skycop'un verilerine göre, 2024 yılında AB havaalanlarından kalkışların neredeyse yüzde 2'si ya önemli ölçüde gecikti ya da iptal edildi. Seyahatlerin en yoğun olduğu Haziran ve Ağustos ayları arasında 60 binden fazla uçuş EU261 kapsamına girecek şekilde aksadı. Skycop, yolcu tazminatı olarak toplam faturanın 2 milyar euro olduğunu tahmin ediyor.
Uçuş tazminatında yapılması düşünülen değişiklikler neler?
Şu anda tartışılan değişiklikler 2013 yılında önerilenlerle aynı. Bunlar arasında, gecikmeler için yapılandırılmış bir tazminat planı getirilmesi, mevcut üç saatlik eşiğin kısa mesafeli uçuşlar için beş saate, orta mesafeli uçuşlar için dokuz saate ve en uzun uçuşlar için 12 saate kadar çıkarılması yer alıyor.
Avusturya'daki Avrupa Tüketici Merkezi Başkanı Reinhold Schranz, "Böyle bir revizyon, tazminat eşiklerini yükselterek yolcu haklarını önemli ölçüde zayıflatacaktır," diyor.
Yolcuların yüzde 85'i artık tazminat alamayacak
"Bu durum, kaydedilen gecikmelerin çoğu 2 ila 4 saat arasında olduğu için, etkilenen yolcuların yaklaşık yüzde 85'inin artık tazminat alma hakkına sahip olmayacağı bir duruma yol açacaktır."
Avrupa hava trafiğinin yüzde 70'ini temsil eden bir havayolu birliği olan Airlines4Europe ise uçuş gecikmesinin beş saate uzatılmasının aslında daha fazla yolcunun varış noktalarına ulaşmasıyla sonuçlanacağını savunuyor.
Birlik, havayolu şirketlerinin "eşiğe ulaşmadan önce olası gecikmeleri çözmeleri için güçlü bir teşvik unsuru olacağını" ve uçuşun iptal edilmesini önleyeceğini dile getirdi.
Yeni tekliflerin ortaya atılması ve tartışılmasıyla birlikte, herhangi bir değişikliğin mevzuata girmesi için uzun bir yol var. Görüşmelerin önümüzdeki aylarda da devam etmesi ve sonuçların Avrupa Parlamentosu ve Konsey'den geçmesi bekleniyor.
Şimdilik üç saat kuralı yürürlükte, dolayısıyla geciken yolcular tazminat talep etmeye devam edebilir. Ancak Brüksel'deki tartışmaların sonucu Avrupa'daki yolcu hakları üzerinde geniş kapsamlı etkilere sahip olabilir.