Turizm Ekkomi
Turizmde yıldızı kısa sürede parlayan ve kısa sürede sönmeye başlayan Kars; plansız, sürdürülebilirlikten ve regülasyondan uzak turizm hareketinin kurbanı olmak üzere. Kaçak acentecilikten hanutçuluğa, ürünlerde niteliksizleşmeden dolandırıcılığa kadar türlü sorunların yaşandığı gözde destinasyon, bitme aşamasına geldi. “Turistik Doğu Ekspresi ve Kars turizmi alarm veriyor” başlıklı ilk haberimizin devamı niteliğindeki yeni haber yaşanan sorunların temelinde nelerin yattığına ışık tutuyor.
“Eskiden turistleri normal Doğu Ekspresi ile götürürdük”
Eskiden yer bulabildikleri oranda Kars’a Doğu Ekspresi içindeki yataklı vagonlarla turist götürüp getirdiklerini söyleyen Erdal Çeri, biletleri devlet tarafından sübvanse edilen Doğu Ekspresi ile turist taşınmasından dolayı trenleri kullanan halk mağdur olduğu için Turistik Doğu Ekspresi’nin hayata geçirildiğine işaret etti. Çeri “Turistik Doğu Ekspresi seferlere başlayınca biz TCDD’ye ‘Biletler belli acentelere verilmesin, bir havuz oluşturulsun ve herkes faydalansın. Ancak bu yapılmadı. Büyük acenteler 100’er, 200’er vagon isteyince TCDD ‘ne kadar talep var’ diye düşündü. Ancak biz onlara bunun böyle olmadığını, bu biletlerin kara borsaya düşeceğini söyledik. Dinlemediler ve biletler karaborsaya düştü.” ifadelerini kullandı.
Yüksek vagon talebini gören TCDD’nin bu sefer bilet fiyatlarını arttırdığını ve bunun da başka bir hileyi beraberinde getirdiğini anlatan Erdal Çeri şunları söyledi:
“Minibüsçüsüne kadar her önüne gelen acente oldu”
Minibüsçüsüne kadar, her önüne gelen acente oldu. Turistik tren biletinin riskine giremediği için de döndü devletin biletlerini sübvanse ettiği Doğu Ekspresi’nin biletlerini ‘Turistik Doğu Ekspresi’ diye satmaya başladı. Turistik ekspreste bilet örneğin 1000 lira iken, bunlar gidip normal trenden 100 liraya aldığı bileti satıyor. Bunu da Kars’ Erzurum, Erzincan’daki adamları sayesinde yapıyor. Tren bileti çıktığı anda bunlar gidip el altından bileti alıyorlardı.
“Otel fiyatları arttı, acenteler ‘Kars’ta nasıl kalmam’ diye arayışa girdi”
Bu da kaliteyi bozdu, önüne gelenin trene binmesine ve insanların turistik ekspres diye normal trenle taşınmasına sebep oldu. Söz konusu durum 3-4 senedir kanayan bir yaraydı... Bu da Kars’taki otellerin fiyat artırmasına ve acentelerin maliyeti düşürmek için ‘Kars’ta nasıl kalmam’ diye arayışa girmesine neden oldu. Karadeniz Bölgesi’nde ve Güney Doğu’da bahsedilen otobüsçüler bu işten yırtmak için cuma akşamı Kars’a gidip, bir gece kaldıktan sonra devamında yolcuyu 3-4 saat trene bindirip, Erzurum’da bekleyen otobüse aktarıp geri götürdüğü bir model gelişti. Bu iş de yine, turistik tren diye insanlara tur satan ve numarasız biletlerle trene bindirdikleri insanlara ‘Gidin bir yere oturun. Sizi bir kaldırmak isterse kalkmayın’ diyen değnekçiler tarafından organize edildi. 2-3 otobüs ve trene bileti olan vatandaşlar bir vagona binmeye çalıştığı için kaos ve mağduriyetler yaşandı.”
Kars-Erzurum arasına özel tren
Kaosun Doğu Ekspresi’nin Kars-Erzurum arasındaki hattına taşınması üzerine yeniden TCDD ile görüştüklerini belirten Erdal Çeri “Madem bu kadar talep var diyorlar, o halde Kars ile Erzurum arasına da ‘turistik özel tren’ koyun. Normal bilet 30 lira ise bunun fiyatı 300 lira olsun ama sadece acenteler kullansın dedik.” ifadelerini kullandı.
“Hepiniz kaybedersiniz dedik”
Kars turizmindeki bozulmaya ilişkin haberi doğrulayan Erdal Çeri “Biz Kars’taki turizmcilere şunu anlatmaya çalıştık; Siz bu kadar çok kişinin gelip gitmesini istiyorsunuz ama bu kadar çok insan gelip giderken eğer senin otelinde hafta içi konaklamayacaksa, Kafkas Gecesine gitmeyecekse, aşık atışması olmayacaksa ve kentin restoranlarından yemeyecekse hepiniz kaybedersiniz. Sadece trenle gelen müşteriye hitap ederseniz yine kaybedersiniz. Kars’ın fuardaki standını ziyaret ettiğimde de bunu gördüm. Standın önüne kocaman bir tren maketi konmuştu. Yani Kars Turistik Doğu Ekspresi’nin gölgesinde kalmıştı. Kars’taki turizmcilerin kendilerine ‘neden insanlara Kars kaşarı yerine Ezine’den getirdiğimiz peyniri sattık, neden konaklayan insanlara Kafkas gecesi yapmadık, neden Kars balı diye insanlara şekerli su sattık, neden aşık atışmasını getirip balcı dükkanının içine soktuk’ diye sorması lazım.” diye konuştu.
“Artık 35-40 bin liralık kaliteli turlar yerine 10-14 bin liralık turlar var”
Kars’ta turizmin bitme noktasına geldiğini, ucuzluğun alıp başını gittiğini ve hileli satışların had safhaya ulaştığını kaydeden acenteci şu bilgileri paylaştı:
Bu yıl 35-40 bin lira olması gereken kaliteli turlar artık yok, talep yok çünkü. 14 bin liraya, 10 bin liraya turlar sattığımız müşteriler var sadece. Sayısal olarak da durum aynı. Olması gereken sayı 1 milyon iken şu anda gelen müşteri sayısı 200 bin.” 15 Aralık – 15 Mart arası dönemde Kars’ın 1 milyon misafir ağırlama potansiyeli var. Kars’a şu anda sadece cumartesi günleri Karadeniz ve Güneydoğu’dan otobüsçüler geliyor. Harıl harıl kente giriyor. Bir gece zar-zor kalıyor ve hemen Erzurum üzerinden geri dönüyor.
“Yolcuyu Kars’ta trene bindirip Sarıkamış’ta indirenler var”
Hatta bir de yolcularını uçakla Van’a indirip, orada bir gece konakladıktan sonra ertesi gün Kars’a ulaşan ve orada bir gece kaldıktan sonra ertesi gün Erzurum’dan geri dönen acenteler var ve bunu trenli tur diye satıyor. Bunlar yolcularını Normal Doğu Ekspresine ayakta bindirip, Sarıkamış’ta indiriyor. Erzurum’a götüremiyor çünkü yakalayıp indiriyorlar yolcular. O nedenle müşterilerini Sarıkamış’ta indirip götürüyor.
"Kalkınma ajansının ve TCDD’nin yanlış politikaları”
Kars’a o kadar çok talep vardı ki, burada çalışmak isteyen rehberler gidip kentte ev kiralıyordu, çünkü gelir vardı, kazanıyorlardı. Gidip bakın bu sene ev tutan var mı, onu geçtim bu sene Kars’a giden rehber var mı? Kars hem esnaf hem de acenteler tarafından ucuzlatıldı.”
Yaşanan sorunların kaynağında kalkınma ajansının farkında olmadan yanlış turizm politikalar üretmesi, TCDD’nin turistik trenlerle ilgili yanlış satış politikası ve normal ekspres ile turistik ürün satışına engel olamaması ve acentelerin normal trenleri turistik tren diye satmalarının bulunduğunu kaydeden Çeri, sorunların çözümü için ise şu öneride bulunuyor:
“Konsey kurulmalı”
Kars’ta en kısa sürede kamunun, yerel yönetimin, sivil toplum örgütlerinin ve acentelerin dahil olduğu bir konsey oluşturulması gerekiyor. Bu konseyin Kars turizmine ilişkin tüm sorunları masaya yatırması ve en az bir ay sürecek bir çalıştay düzenlemesi gerekiyor. Devamında ise Kars’taki aktörlere turizm eğitimi verilmesi gerekiyor. Aksi taktirde bir dahaki sene Kars’a kimse gitmeyecek.”
